5. DEMOKRASİ VE İSLAMİ ENDEKS VERİLERİNİN ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİYLE KARŞILAŞTIRMALI ANALİZİ

COMPARATIVE ANALYSIS OF DEMOCRACY AND ISLAMIC INDEX DATA WITH MULTI-CRITERIA DECISION-MAKING METHODS

Özet

Demokrasi günümüzde en yaygın kullanılan yönetim biçimlerinin başında gelmektedir. Bununla birlikte demokrasi çeşitli yönleriyle tartışılmaya devam etmektedir. Demokrasinin İslam’a uygun yönetim biçimi olup olmadığı, bir başka ifadeyle İslam’ın demokrasiye uygun olup olmadığı da tartışılmaktadır. Bu çalışma demokrasi endeksi en yüksek 10 ülke ile İslami endeksler üzerinden Türk Devletleri Teşkilatı üyesi ülkeleri (Tayvan ve Kırgızistan hariç, zira İslami endeks verilerinde bu ülkelere ait bilgiler bulunmamaktadır.) karşılaştırmayı ve analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinden CRITIC yöntemi kullanılarak kriterler ağırlıklandırılmış olup, alternatiflerin sıralanmasında ise EDAS ve ARAS yönteminden yararlanılmıştır. Makalede demokrasi endeksleri en yüksek puana sahip ilk 10 ülke ile Türk Devletleri Teşkilatına (TDT) üye ve gözlemci ülkelerin İslami endeksleri karşılaştırılarak TDT ülkeleri gelişmiş, demokratik ülkelerle karşılaştırılmış ve analiz edilmiştir. Böylece TDT ülkelerinde gelişmesi gereken ve iş birliği alanlarına işaret etmek amaçlanmıştır. Ayrıca iki farklı alandaki endeks verilerinin mukayesesi ile ülkelerin sosyal, siyasi ve ekonomik yapılarının anlaşılmasına, analizinin yapılmasına yardımcı olması amaçlanmıştır. Elde edilen sonuçların İslami ve demokrasi endeks verileri ışığında literatüre katkı sağlaması beklenmektedir. Küresel İnovasyon Endeksi, İnsani Gelişme Endeksi ve Kişi Başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Endeksi değerlerinin İslamilik Göstergesi Genel ve Ekonomi Endeksi üzerinde anlamlı ve pozitif yönlü etkisi olduğu tespit edilmiştir. Kullanılan model nedeniyle bazı ülkelerin sıralamadaki yerlerinin değiştiği görülmüştür.